Είναι η καθημερινή σου συνήθεια. Η απόλαυση εκείνη που κάνει κάθε έννοια και σκοτούρα να περάσει σε δεύτερη μοίρα. Αυτό που χρειάζεται για να… ανοίξει το μάτι. Το απαραίτητο συνοδευτικό κάθε συνάντησης με φίλους. Η ιδανική αφορμή για ένα πρώτο ραντεβού. Είναι ο καφές και η 1η Οκτωβρίου είναι η μέρα του. Η Παγκόσμια Ημέρα Καφέ θεσπίστηκε πολύ πιο πρόσφατα απ’ ό,τι νομίζεις: μόλις το 2015 από τον Διεθνή Οργανισμό Καφέ στο Μιλάνο, ως αφορμή για την ανάδειξη των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι καλλιεργητές καφέ και την προώθηση της πιστοποίησης Δίκαιου Εμπορίου (του λεγόμενου Fair Trade). Έκτοτε γιορτάζεται κάθε χρόνο ως φόρος τιμής σε αυτή τη διαχρονική απόλαυση.
Καφές: Πότε ανακαλύφθηκε και από πού προέρχεται;
Το ταξίδι του καφέ ξεκίνησε από τις ορεινές εκτάσεις της Αιθιοπίας γύρω στον 9ο αιώνα. Ο θρύλος, θέλει έναν βοσκό ονόματι Kaldi, να παρατηρεί πως οι κατσίκες του γίνονταν ασυνήθιστα ενεργητικές μόλις έτρωγαν τους καρπούς ενός συγκεκριμένου δέντρου. Γεμάτος περιέργεια, τους δοκίμασε κι ο ίδιος, νιώθοντας λίγο αργότερα την ενέργεια του καφέ να πλημμυρίζει το σώμα του. Οι σπόροι έγιναν ανάρπαστοι στα γύρω μοναστήρια καθώς οι μοναχοί τους χρησιμοποιούσαν για να παραμείνουν ξύπνιοι κατά τις πολύωρες προσευχές τους.
Τους επόμενους αιώνες, ο καφές πέρασε από την Αιθιοπία στην Αραβική χερσόνησο όπου εξελίχθηκε σύντομα σε ακρογωνιαίο λίθο της Ισλαμικής κουλτούρας. Μέχρι τον 15ο αιώνα η καλλιέργεια του καφέ είχε εδραιωθεί στην Υεμένη και χάρη στην άνθηση του εμπορίου, η δημοτικότητά του είχε εκτοξευτεί στην Περσία, την Αίγυπτο και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τα καφενεία της εποχής μάλιστα αναδείχθηκαν σε χώρους κοινωνικοποίησης και ανταλλαγής απόψεων.
Δύο αιώνες αργότερα, ο καφές είχε φτάσει και στην Ευρώπη και παρά τους αρχικούς ενδοιασμούς, γρήγορα κέρδισε και τη Γηραιά Ήπειρο. Η κάθε χώρα ανέπτυξε τους δικούς της τύπους καφέ με ορισμένους εξ αυτών, κυρίως στη νότια Ευρώπη να εξελίσσονται σε εθνικά σύμβολα. Τα καφέ του Παρισιού συναγωνίζονταν το ένα το άλλο για τον καλύτερο γαλλικό, ο εσπρέσσο αποτελεί σήμα κατατεθέν της Ιταλίας ενώ ο ελληνικός καφές είναι συνώνυμο της απόλαυσης και της κουβέντας με φίλους.
Κι όμως ο καφές κάνει καλό!
Ο καφές δεν είναι όμως απλά μία αγαπημένη, καθημερινή τελετουργία αλλά έρχεται και με σημαντικά οφέλη όσον αφορά στην υγεία. Με το πέρασμα της καφεΐνης στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ενισχύεται η διάθεση καθώς επίσης και ο βαθμός συγκέντρωσης και ετοιμότητας. Η επίδραση αυτή καθιστά τον καφέ ως ιδανική παρέα για το ξεκίνημα κάθε μέρας ή τη διατήρηση της παραγωγικότητας σε υψηλά επίπεδα κατά τη διάρκεια αυτής.
Πέραν των ανωτέρω ιδιοτήτων, ο καφές είναι πλούσιος και σε αντιοξειδωτικά, ενώσεις που συμβάλλουν στην προστασία του οργανισμού από το οξειδωτικό στρες και τις φλεγμονές. Τα αντιοξειδωτικά αυτά συνεισφέρουν στη μείωση του ρίσκου από χρόνιες ασθένειες συμπεριλαμβανομένων καρδιαγγειακών παθήσεων. Σύμφωνα με μελέτες, η τακτική κατανάλωση καφέ συνδέεται άμεσα με μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης καρδιακών προβλημάτων χάρη στη βελτιωμένη λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων και τη μείωση των φλεγμονών.
Επιπρόσθετα, ο καφές έχει συνδεθεί και με την πρόληψη ορισμένων ασθενειών. Έρευνες έχουν δείξει πως η κατανάλωση καφέ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου 2, βελτιώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα έχει παρατηρηθεί και προστατευτική δράση απέναντι σε συγκεκριμένους τύπου καρκίνου όπως ο καρκίνος του ήπατος και του παχέος εντέρου. Η πρόσληψη καφέ (σε λογικά επίπεδα πάντα) συσχετίζεται και με μειωμένο κίνδυνο νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως οι νόσοι Πάρκινσον και Αλτσχάιμερ.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν φυσικά ότι θα πρέπει να το… παρακάνεις. Διατήρησε την ημερήσια κατανάλωση καφέ σε φυσιολογικά επίπεδα και θα βγεις διπλά κερδισμένος/η. Όσο για το ποια ακριβώς είναι αυτά τα «φυσιολογικά» επίπεδα; Η ημερήσια κατανάλωση καφέ για έναν ενήλικα αντιστοιχεί σε περίπου 200-400 mg καφεΐνης, τουτέστιν δύο με τέσσερις κούπες καφέ.
Ποικιλίες καφέ
Ο καφές διατίθεται σε πλήθος ποικιλιών, καθεμία εκ των οποίων προσφέρει άλλη γεύση, άρωμα και περιεκτικότητα σε καφεΐνη. Οι δύο που συναντάς συχνότερα στην καθημερινότητά σου είναι η Arabica και η Robusta. Οι κόκκοι της πρώτης είναι γνωστοί για την απαλή αλλά συνάμα πολύπλοκη γεύση τους, ενώ είναι και ακριβότεροι λόγω της ανώτερης ποιότητάς τους. Περιέχουν ωστόσο λιγότερη καφεΐνη σε σχέση με τη Robusta η οποία είναι πιο πικρή και χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον για espresso -κυρίως- και στιγμιαίο καφέ. Πέραν αυτών των δύο, αρκετά δημοφιλείς ποικιλίες στους κύκλους των coffee connoisseurs είναι οι Liberica και Excelsa. H Liberica έχει ένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικό, φρουτώδες άρωμα και ελαφρώς ξυλώδη γεύση, ό,τι πρέπει για όσους αναζητούν κάτι διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Η δε Excelsa είναι ακόμα πιο φρουτώδης (προς το ξινή) με τα χαρμάνια της να έχουν περισσότερο βάθος και πολυπλοκότητα.
Διαδικασία παραγωγής καφέ
Για να καταλήξει βέβαια ο καφές στο φλιτζάνι, την κούπα ή το ποτήρι σου, απαιτείται ένα μακρύ ταξίδι που περιλαμβάνει αρκετά στάδια. Ξεκινά από την καλλιέργεια και τη συγκομιδή για να περάσουμε στο ψήσιμο όπου οι πράσινοι κόκκοι του καφέ θερμαίνονται μεταξύ 180 και 240 βαθμών Κελσίου προκειμένου να αλλάξουν οι χημικές και φυσικές τους ιδιότητες και να αναπτύξουν την πλούσια γεύση και τα ιδιαίτερα αρώματά τους. Η όλη διαδικασία ολοκληρώνεται από… εσένα με την παρασκευή του καφέ: η εκχύλιση των αλεσμένων κόκκων σε ζεστό νερό βοηθά στην εξαγωγή όλων των γεύσεων και ενώσεών τους, έτσι ώστε να δημιουργηθεί το γευστικό και αρωματικό ρόφημα που λατρεύεις. Εδώ ανάλογα τον τύπο καφέ υπάρχουν πολλές εναλλακτικές. Για παράδειγμα στον espresso, μπορείς να εκχυλίσεις απευθείας αλεσμένους κόκκους ή να αλέσεις εσύ με ένα μύλο άλεσης ή ακόμα και να χρησιμοποιήσεις έτοιμες κάψουλες τύπου nespresso. Πολλές μηχανές εσπρέσσο προσφέρουν προχωρημένες λειτουργίες για τις παραμέτρους εκχύλισης (πίεση, θερμοκρασία, μέγεθος κόκκων καφέ κ.α.). Ακόμα και σε άλλα είδη όπως ο καφές φίλτρου ή ο ελληνικός, υπάρχουν διαφορετικές μέθοδοι παρασκευής. Αυτό που πρέπει να γνωρίζεις είναι πως η τελική γεύση του καφέ επηρεάζεται σε κάθε βήμα από τα παραπάνω.
Νέοι τύποι/νέες τάσεις παρασκευής καφέ
Τα τελευταία χρόνια έχουν ανέβει σημαντικά σε δημοτικότητα νέοι τύποι καφέ όπως οι cold brew (κρύας εκχύλισης) και nitro cold brew (κρύας εκχύλισης εμπλουτισμένος με άζωτο), αποτελώντας ενδιαφέρουσες εναλλακτικές προτάσεις σε σχέση με τις συνηθισμένες επιλογές. Η παρασκευή των ανωτέρω βασίζεται στην εκχύλιση του καφέ σε δροσερό, κρύο ή παγωμένο νερό για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, κάτι που δημιουργεί ένα απαλό και λιγότερο όξινο ρόφημα. Ο δε nitro έχει εμπλουτιστεί με αέριο άζωτο, υιοθετώντας έτσι μία πιο κρεμώδη υφή.
Οι απαιτήσεις των καταναλωτών πάντως έχουν αυξηθεί όχι μόνο σε ό,τι αφορά την ποικιλία και το είδος αλλά και τη διαδικασία παραγωγής του καφέ. Η πιστοποίηση Fair Trade που διασφαλίζει πως ο καφές έχει παραχθεί με γνώμονα τη βιωσιμότητα και με χρήση ηθικών πρακτικών, κερδίζει έδαφος με τα χρόνια, αντικατοπτρίζοντας μία στροφή προς την υπεύθυνη κατανάλωση από πλευράς κοινού. Κι αν δεν γνώριζες σχετικά με αυτή, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καφέ μπορείς να ενημερωθείς σχετικά.
Πώς θα απολαύσεις (ακόμα περισσότερο) τον καφέ σου
Ο καφές είναι μία καθημερινή ιεροτελεστία. Ξεκινά τη μέρα σου και μπουστάρει το απόγευμά σου. Είτε είσαι fan του espresso είτε έχεις πιο "παραδοσιακά" γούστα όπως ο φραπές και ο ελληνικός, μη φοβηθείς να εξερευνήσεις σε κάθε ευκαιρία νέες γεύσεις και αρώματα. Μία εμπειρία γευσιγνωσίας θα σε φέρει ακόμα πιο κοντά με το αγαπημένο σου ρόφημα -κι αν ξέρεις κάποιον/α που να μοιράζεται το ίδιο πάθος, πηγαίνετε μαζί! Συνδύασε τον καφέ σου με διάφορα εδέσματα όπως γλυκά ή αλμυρά σνακ για να ενισχύσεις τις γεύσεις του και πειραματίσου με νέες μεθόδους όπως η καφετιέρα με έμβολο ή η θρυλική moka press. Ο καφές είναι μία μαγική εμπειρία που φέρνει χαρά στην καθημερινότητά σου και η Παγκόσμια Ημέρα Καφέ είναι εδώ για να στο υπενθυμίσει.
