Ένα απολίθωμα που ανακαλύφθηκε σε ένα τμήμα της βορειοανατολικής Κίνας έχει εντυπωσιάσει τους παλαιοντολόγους και τους επιστήμονες καθώς «καταγράφει» ένα απίθανο στιγμιότυπο: δύο προϊστορικά ζώα σε μία μάχη ζωής και θανάτου μία στιγμή πριν χαθούν κάτω από τόνους λάσπης και τέφρας, ενδεχομένως εξαιτίας κάποιου ηφαιστειακού γεγονότος.
Φωτογραφίες του απολιθώματος που έχει ηλικία σχεδόν 125 εκατομμυρίων ετών αποκαλύπτει ένα μικρό σχετικά θηλαστικό γνωστό ως Repenomamus Robustus να έχει μπήξει τα κοφτερά δόντια του σε έναν φυτοφάγο Ψιττακόσαυρο (Psittacosaurus Lujiatunensis), έναν δεινόσαυρο του γένους κερατόψια το μήκος του οποίου έφτανε περίπου το ένα μέτρο και το μήκος τα δύο περίπου μέτρα. Είχε έντονα κυρτό ράμφος στο μπροστινό μέρος των σιαγόνων του του, παρόμοιο με αυτό τον παπαγάλων. Πως γίνεται το θηλαστικό αυτό να έχει δαγκώσει έναν δεινόσαυρο σχεδόν τριπλάσιου μεγέθους;
Χάρη στα περιεχόμενα του εντέρου και του στομαχιού ενός Repenomamus Robustus από ένα απολίθωμα που βρέθηκε το 2005 γνωρίζουμε ότι τη δίαιτα αυτού του είδους θηλαστικών αποτελούσαν και μικροί ψιττακόσαυροι. Η πρόσφατη ωστόσο ανακάλυψη είναι η πρώτη απόδειξη οποιουδήποτε θηλαστικού της κρητιδικής περιόδου να επιτίθεται σε έναν πολύ μεγαλύτερο δεινόσαυρο. Είναι ένα εκπληκτικό στιγμιότυπο μίας αρχαίας συμπεριφοράς, που αμφισβητεί προηγούμενες υποθέσεις για τη δυναμική γύρω από τα θηράματα και τους θηρευτές που κυριαρχούσαν στην Γη πριν από εκατομμύρια χρόνια. Τα δύο ζώα είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους με τον Repenomamus Robustus να βρίσκεται πολύ συχνά σε απολιθώματα στον σχηματισμό Yixian, έναν γεωλογικό σχηματισμό στην παραλιακή πόλη Jinzhou, στην κεντροδυτική επαρχία Liaoning της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, που χρονολογείται από την Πρώιμη Εποχή της Κρητιδικής Περιόδου μέχρι την Ύστερη Εποχή και το Άπτιο Στάδιο. Πρόκειται για μία περιοχή στην Κίνα γνωστή και ως «Κινέζικη Πομπηία» για το επίπεδο της εξαιρετικής απολιθωμένης χλωρίδας και πανίδας που διατηρήθηκε λόγω της έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας. Όσον αφορά στο ίδιο το καλοδιατηρημένο απολίθωμα, ανακαλύφθηκε από έναν Κινέζο αγρότη το 2012.
Ο Repenomamus Robustus ήταν πρώιμο θηλαστικό περίπου στο μέγεθος και το βάρος ενός οπόσουμ ή πόσουμ που συναντάται στην Πολιτεία της Βιρτζίνια, στις Η.Π.Α. Το αριστερό του πόδι φαίνεται να έχει αρπάξει την εξαρθρωμένη κάτω γνάθο του δεινοσαύρου και με τα πίσω άκρα και των δύο ζώων να δείχνουν περιπλεγμένα μεταξύ τους. Επειδή ο Repenomamus Robustus πέθανε την ώρα που δάγκωνε τον δεινόσαυρο, οι συγγραφείς της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Scientific Reports πρόσφατα δεν μπορούσαν να αξιοποιήσουν τα δόντια του για να προσδιορίσουν την ηλικία του. Παρόλα αυτά, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν σχεδόν ενήλικας από τα μακριά οστά του. Αυτό το αδηφάγο μικρό θηλαστικό ήταν μόλις 1,42 με 3,43 κιλά ενώ το θήραμά του ήταν 6 με 10,6 κιλά! Δύο από τα πλευρά του Repenomamus Robustus δείχνουν σπασμένα ωστόσο δεν μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για το αν αυτό προέκυψε από τη μάχη με τον δεινόσαυρο ή έγινε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας απολίθωσης.
Η διεθνής ερευνητική ομάδα που βρίσκεται πίσω από τη μελέτη που όπως αναφέραμε δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Scientific Reports απέρριψε το ενδεχόμενο μίας «πτωματοφαγίας» καθώς δεν υπάρχουν σημάδια από κάτι τέτοιο στα οστά του δεινόσαυρου. Από την άλλη, το απολίθωμα δεν παύει να αποτελεί μία αναπάντεχη εξέλιξη. «Ανέκαθεν οι δεινόσαυροι ήταν αρκετά πιο μεγαλόσωμοι από τα θηλαστικά εκείνης της περιόδου οπότε και είχαμε σχηματίσει την άποψη ότι οι αλληλεπιδράσεις τους ήταν μονομερείς: οι μεγαλύτεροι δεινόσαυροι ήταν οι θηρευτές και τα θηλαστικά τα θηράματα» δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης, Jordan Mallon, παλαιοντολόγος-βιολόγος στο Καναδικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Οτάβα του Καναδά. «Αν δεν υπήρχε αυτό το μοναδικό απολίθωμα δεν θα είμαστε ποτέ σε θέση να πιστέψουμε ότι μικρά θηλαστικά εκείνης της περιόδου ήταν ικανά να σκοτώσουν μεγαλύτερους δεινόσαυρους για να τραφούν» συμπλήρωσε ο Jordan Mallon. Όμως ακόμα και σήμερα υπάρχουν μικρότερα ζώα που κυνηγούν μεγαλύτερα θηράματα, όπως για παράδειγμα οι λύκοι που κυνηγούν τα αρκετά μεγαλύτερα σε μέγεθος καριμπού. «Αυτό που προκαλεί έκπληξη είναι ότι πλέον αυτή η συμπεριφορά αποτυπώθηκε σε ένα απολίθωμα. Η κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ εξαφανισμένων ζώων αποτελεί πρόκληση, καθώς τα περισσότερα απολιθώματα δεν απεικονίζουν σενάρια πραγματικής ζωής. Όμως, εξαιρετικά απολιθώματα όπως το συγκεκριμένο αποτελούν κλειδί για την ανασυγκρότηση της τροφικής αλυσίδας των αρχαίων οικοσυστημάτων».
Πώς όμως έφτασαν οι δύο δεινόσαυροι να διατηρηθούν σε αυτή τη θέση; Οι συγγραφείς της μελέτης πιστεύουν ότι τα δύο ζώα καλύφθηκαν γρήγορα από μία «κατολίσθηση ηφαιστειακών συντριμμιών» που συμβαίνει μετά από κάποια ηφαιστειακή έκρηξη. Πολύ πιθανόν, να ήταν τόσο… απασχολημένα με τη μάχη, που να μην έδωσαν τη σημασία στην λάσπη που ερχόταν κατά πάνω τους.
