Πυκνό δίκτυο διασυνδεδεμένων αρχαίων πόλεων ανακαλύφθηκε στην κοιλάδα Upano του Ισημερινού, χάρη στην τεχνολογία χαρτογράφησης με λέιζερ (lidar). Οι οικισμοί, που περιγράφονται στο επιστημονικό περιοδικό Science, χρονολογούνται τουλάχιστον 2.500 χρόνια πριν, καθιστώντας τους την αρχαιότερη γνωστή σύνθετη κοινωνία στον Αμαζόνιο.
Η έρευνα, υπό την καθοδήγηση του αρχαιολόγου Stéphen Rostain από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας (CNRS), αποκάλυψε πέντε μεγάλους και δέκα μικρότερους οικισμούς σε έκταση 300 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Κάθε πόλη διέθετε πυκνή διάταξη οικιστικών και τελετουργικών κατασκευών.
Οι πόλεις συνδέονταν μεταξύ τους με φαρδείς, ευθείς δρόμους, ενώ εσωτερικά είχαν δρόμους που συνέδεαν σπίτια και γειτονιές. Περιβάλλονταν από ορθογώνια γεωργικά πεδία και αναβαθμίδες στις πλαγιές των λόφων, όπου καλλιεργούσαν καλαμπόκι, μανιόκα και γλυκοπατάτες.
Η έκταση των οικισμών είναι εντυπωσιακή. Για παράδειγμα, ο κεντρικός πυρήνας της Kilamope καταλαμβάνει έκταση συγκρίσιμη με το οροπέδιο της Γκίζας στην Αίγυπτο ή τη κεντρική λεωφόρο της Τεοτιχουακάν στο Μεξικό.
Η ανακάλυψη ανατρέπει την παλαιότερη πεποίθηση πως ο αρχαίος Αμαζόνιος ήταν αφιλόξενος και αραιοκατοικημένος από ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Η Carla Jaimes Betancourt, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βόννης, τονίζει πως η τεχνολογία lidar φέρνει επανάσταση στην κατανόηση του προκολομβιανού Αμαζονίου.
Η τεχνολογία lidar επέτρεψε στους ερευνητές να δουν κάτω από το δασικό κάλυμμα, χρησιμοποιώντας παλμούς λέιζερ από ειδικά εξοπλισμένα αεροπλάνα. Η χρηματοδότηση της έρευνας έγινε από το Εθνικό Ινστιτούτο Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Ισημερινού το 2015.
Ο Fernando Mejía, αρχαιολόγος στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Ισημερινού και συν-συγγραφέας της μελέτης, υποστηρίζει πως οι ανακαλύψεις μέχρι στιγμής αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου στον Αμαζόνιο του Ισημερινού.
Οι ραδιοχρονολογήσεις δείχνουν πως οι οικισμοί κατοικούνταν από το 500 π.Χ. μέχρι το 300-600 μ.Χ., κάνοντάς τους χίλια χρόνια αρχαιότερους από άλλες σύνθετες κοινωνίες του Αμαζονίου.
Οι ερευνητές συνεχίζουν να μελετούν τον τρόπο λειτουργίας των πόλεων, συμπεριλαμβανομένου του πληθυσμού τους, των εμπορικών σχέσεων και του συστήματος διακυβέρνησής τους.
